دیسک کمر و عوامل ایجاد کمردرد
دیسک کمر عارضه ای است که در اثر ضربه یا فشار به عضلات کمر ایجاد می‌شود. انسان ۲۶ مهره در ستون فقرات خود دارد که ۴ تای آن در کمر قرار دارد و با استخوان خاجی و استخوان دنبالچه که زیر استخوان خاجی قرار دارد به پایان می‌رسد. این مهره‌ها به وسیله صفحات غضروفی به نام دیسک بین مهره‌ای از هم جدا می‌شوند. دیسک در مقابل فشار زیاد به کمر یا آسیب، نقش محافظتی دارد و درصورتی که ضربه یا آسیبی شدید به کمر وارد شود یا با بالارفتن سن، این صفحه‌ها جابجا شوند و یا بیرون بزنند فتق دیسک کمر اتفاق می‌افتد و با درد همراه است. به این حالت دیسک کمر گفته می‌شود که البته اصطلاح درست آن فتق دیسک کمر است. این عارضه ربطی به جنسیت فرد مبتلا ندارد و در هر دو جنس دیده می‌شود و درمان آن به شدت درد و آسیب واردشده بستگی دارد.
دیسک ستون فقرات، دارای دو بخش هسته و حلقه است. بخش هسته یک مرکز نرم و ژله‌مانند است. حلقه در قسمت بیرونی قرار دارد که سخت و لاستیکی است. زمانی که دیسک آسیب ببیند، باعث مشکلات بسیار زیادی از جمله فشار به عصب می‌شود. در این شرایط کمردردهای شدیدی ایجاد می‌شود و حتی ممکن است درد به پاها برسد. مشکلات در دیسک به دو حالت بروز می‌کند:
دیسک برآمده
پارگی یا فتق دیسک
دیسک کمر کجاست؟
می‌دانیم که بین مهرههای ما دیسک وجود دارد. اما دیسک کمر کجاست؟ در مهرههای کمری ما ۵ دیسک بین مهره‌ای قرار دارد. این دیسک‌ها بین مهرههای کمری قرار دارند. مهرههای کمری lumbar نامیده می‌شوند و با L نشان‌داده می‌شوند. مهرههای کمری با این دیسک‌ها از خطراتی مانند ساییدگی و فشار بر روی هم نجات پیدا می‌کنند. اگر این دیسک‌ها آسیب ببینند، ممکن است که نخاع و یا خود مهره‌ها هم به دنبال آن آسیب ببینند و دچار درد شوند.
علائم و روش های تشخیص دیسک کمر
این مشکل عمدتا زمانی بروز پیدا می کند که در ناحیه کمر، دیسک از محل طبیعی خود در بین ناحیه استخوانی ستون فقرات خارج شده یا به اصطلاح برآمده شود. در نتیجه با علائمی نظیر درد شدید در کمر و یا ضعف در پاها تشخیص داده می شود که می تواند با حرکت یا انجام فعالیت های روزانه تشدید گردد.
در این شرایط مهمترین اقدامات اولیه، شامل درمان های کاهنده درد و کاهش خطر آسیب های بیشتر به ستون فقرات خواهد بود. در موارد حاد تر نیز درمان جراحی به بیمار توصیه می گردد. برخی از شایع ترین علائم ابتلا به این بیماری عبارتند از:
علائم اولیه دیسک کمر
در مراحل ابتدایی، علائم دیسک کمر بسته به میزان بیرون زدگی به‌صورت کمردرد ناگهانی و شدید یا درد تدریجی بروز می‌کند. درد معمولاً با نشستن‌های طولانی‌مدت، سرفه و عطسه بیشتر می‌شود. البته ممکن است درد فقط در ساق پا باشد و در کمر دردی احساس نشود. درد در ساق پا بیانگر وجود فتق دیسک بزرگ‌تری نسبت به هنگامی است که درد به‌تنهایی در ناحیه کمر وجود دارد .
تشخیص دیسک کمر
پزشک از بیمار شرح حال می گیرد و از معاینات فیزیکی برای تشخیص مشکل استفاده می‌کند. در صورتی که پزشک تشخیص دهد شما دچار مشکل فتق دیسک کمر شده‌اید، در صورت تشخیص پزشک و نیاز به انجام سایر آزمایش‌ها برای تشخیص بیماری اقدامات لازم صورت می گیرد. در صورتی که پزشک به اطلاعات بیشتری در این رابطه نیاز داشته باشد یا روش‌های درمانی غیرجراحی اثربخشی لازم را بر روی بیمار نداشته باشد، ممکن است از بیمار خواسته شود آزمایشات زیر را انجام دهد:
تصویربرداری اشعه‌ی ایکس آزمایشی که در آن از انرژی نامرئی الکترومغناطیسی برای تهیه‌ی تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها استفاده می‌شود.
تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) روشی است که در آن از آهنرباهای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه‌ی تصاویری دقیق و جزئی از اندام و ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌شود.
میلوگرام روشی است که در آن ماده (رنگی) به کانال ستون فقرات تزریق می‌شود تا ساختار آن در تصویربرداری اشعه‌ی ایکس مشخص باشد.
سی تی اسکن یا آزمایش تصویربرداری که در آن از اشعه‌ی ایکس و فناوری‌های کامپیوتری برای تهیه‌ی تصاویر افقی یا محوری (که اسلاید نامیده می‌شوند) از بدن استفاده می‌شود CT اسکن تصاویر دقیق و جزئی از قسمت‌های مختلف بدن، از جمله استخوان‌ها، عضلات، چربی و اندام‌ها فراهم می‌کند. سی‌تی اسکن دقیق‌تر و جزئی‌تر از اشعه‌ی ایکس ساده است.
الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله (EMG) آزمایشی برای سنجش واکنش عضلات یا فعالیت الکتریکی آنها در پاسخ به تحریک اعصاب عضله است.
روش تشخیص دیسک کمر
دکتر فوق تخصص ارتوپد برای تشخیص علت دیسک ستون فقرات، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. او از شما می‌خواهد بر روی تخت صاف دراز بکشید و پاهایتان را جمع کنید تا موارد زیر مورد بررسی قرار بگیرند:
• توانایی راه رفتن
• قدرت عضلانی پا و کمر
• عکس‌العمل غیر ارادی بدن
• توانایی احساس ضربات آهسته، لرزش و خراش
دلایل پارگی دیسک کمر
- کهولت سن: دیسک‌های میان‌مهره‌ای همزمان با افزایش سن، مایع خود را از دست می‌دهند و خشک می‌شوند، به طوری که این خشکی باعث ترک خوردن حلقه دیسک می‌شود. بدین ترتیب، با بزرگتر شدن شکاف روی دیسک، پارگی پدید می‌آید .
- آسیب‌دیدگی: ضربه‌های ناگهانی یکی از دلایل پارگی دیسک کمر به شمار می‌روند. این مشکل معمولا در اثر تصادف، زمین خوردن، سقوط از ارتفاع و غیره رخ می‌دهد. در چنین حالتی، فشار بالایی به ستون فقرات وارد می‌شود که ممکن است شکستگی مهره‌ها یا پارگی دیسک کمر را در پی داشته باشد.
- انجام فعالیت‌های سنگین: بافت دیسک کمر افرادی که کارهای سنگین انجام می‌دهند، به مرور زمان ضعیف می‌شود. ضعیف شدن این بافت، احتمال ابتلا به پارگی دیسک کمر را افزایش می‌دهد.
- ایستادن یا نشستن نادرست: یکی از مواردی که خطر ابتلا به پارگی دیسک کمر را به دنبال دارد، نشستن نادرست است. بسیاری از افراد با این مشکل درگیر هستند و روش نشستن درست را نمی‌دانند. اگر در طول روز مجبور هستید ساعات زیادی روی صندلی بنشینید، حتما یک صندلی راحت و مناسب انتخاب کنید و بدن‌تان را به درستی روی آن قرار دهید. عدم انجام این کار در درازمدت بافت دیسک کمر را ضعیف می‌کند و باعث پارگی آن می‌شود. از سوی دیگر، ایستادن نادرست نیز می‌تواند فشار زیادی به ناحیه کمر وارد کند.
علائم پارگی دیسک کمر
پارگی دیسک کمر باعث بروز درد در ناحیه کمر می‌شود؛ این درد ممکن است در بخش بالایی یا پایینی کمر رخ دهد. البته کمر درد در برخی از موارد به بخش‌های دیگر نیز وارد می‌شود و حتی تا باسن و پاها نیز ادامه پیدا می‌کند. سایر علائم دیسک کمر و فلج پا که نشان می‌دهند هرچه زودتر باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید، عبارتند از:
- احساس درد در پاها
- احساس ضعف یا بی‌حسی در پاها
- اسپاسم یا گرفتگی عضلانی در ناحیه آسیب‌دیده
- تیر کشیدن در ناحیه پشت باسن، ران و ساق پا
- فلج شدن پاها
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- از بین رفتن عکس‌العمل مچ پا یا زانو
- زمین خوردن بدون دلیل در هنگام راه رفتن
درمان دیسک کمر
درمان های اولیه باید شامل استفاده از داروهای ضد درد ، دوره کوتاه مدت استراحت ، فیزیوتراپی و تزریقات احتمالی استروئید اپیدورال باشد. قبل از در نظر گرفتن جراحی ستون فقرات ، می توان تزریق را انجام داد ، مگر اینکه بیمارعلائم خاصی مانند نقص حسی یا حرکتی ، علایم عصبی پیشرونده یا بی حسی ناحیه تناسلی و باسن ها همراه با بی اختیاری ادرار و مدفوع داشته باشد.
بریس
کمربند طبی یک وسیله پزشکی است که برای تثبیت عضو و کاهش درد در ناحیه کمر استفاده می‌شود. این بند معمولاً از جنس مواد پلاستیکی یا نئوپرن ساخته شده و به طور مناسب بر روی ناحیه کمر قرار می‌گیرد. کمربند طبی با فشار مناسبی به ناحیه کمر فشار اعمال می‌کند که منجر به پشتیبانی و تقویت محل مورد نیاز می‌شود. شکم بند لاغری پین مد از دیگر محصولات طبی موثر در درمان دیسک کمر میباشد.
این وسیله می‌تواند در کاهش درد و ناراحتی عضلات کمر، پشتیبانی در صورت نیاز به آن، تثبیت ناحیه کمر در فعالیت‌های ورزشی یا روزمره و حمایت از کمر در صورت عارضه یا ضعف ناحیه مورد استفاده قرار گیرد. کمربند‌های طبی برای افرادی که به دنبال حفظ سلامت کمر هستند یا دارای مشکلات ناحیه کمر هستند، توصیه می‌شوند و می‌تواند بهبود عملکرد و راحتی آنها را تسهیل کند.
آیا می‌توان از بیماری دیسک کمر جلوگیری کرد؟
بیماری دیسک مشکل مزمنی است و اغلب روند کندی دارد. ممکن است از اولین کمر دردتان تا خشک شدن دیسک زمان زیادی داشته باشید. برای کاهش خطر پیشروی آن می‌توان کارهای زیادی انجام داد:
- ترک سیگار یا حتی بهتر از آن اینکه اصلاً سیگاری نشوید. سیگار کشیدن باعث افزایش احتمال خشک شدن دیسک می‌شود.
- فعال بودن مرتب ورزش کنید تا قدرت و انعطاف عضلاتی که در اطراف ستون فقرات هستند و از آن محافظت می‌کنند را افزایش دهید.
- با مکانیسم‌های مناسب بدن اجسام را بلند کنید تا به ستون فقرات فشار وارد نشده و دیسک دچار فتق نشود.
- وزن سالم و مناسبی داشته باشید. بالا بودن BMI باعث فشار اضافی بر ستون فقرات می‌شود.
- مصرف الکل را کاهش دهید.
- از ویتامین‌ها و مکمل‌ها، مانند: کلسیم، آهن و روی (زینک) استفاده کنید تا ساختار استخوان‌هایتان سالم بماند (ابتدا با پزشک مشورت کنید).
علت دیسک کمر در زنان چیست؟
این عارضه در زنان می‌تواند به دلایل مشابه مردان ایجاد شود. با این حال، عواملی مانند بارداری و زایمان باعث افزایش احتمال بروز دیسک کمر در زنان می‌شوند. از طرفی، تغییرات هورمونی در دوره‌های مختلف زندگی زنان مانند دوره عادت ماهانه، هفته PMS (سندرم پیش از قاعدگی) یا یائسگی می‌تواند در بروز آسیب‌های مرتبط با این بیماری خفیف تاثیرگذار باشد.
دیسک کمر و سیاتیک
فتق دیسک کمر می تواند سبب تحریک ریشه های عصب سیاتیک بیمار گردد.
قسمت پایین کمر در مقایسه با دیگر اندام ها، وزن بیشتری را تحمل و دائما در حال حرکت است. این علل دیسک های ستون فقرات را، مستعد آسیب و درد می نماید. در نتیجه؛ آسیب به دیسک می تواند سبب خروج هسته نرم داخلی از موقعیت طبیعی خود و بروز فشار به لایه های بیرونی فیبری گردد. دیسک‌ها معمولا در مجاورت نخاع و ریشه های عصبی نخاعی قرار دارند.
عصب سیاتیک، گروهی از چندین ریشه عصبی متاثر بر فتق دیسک می باشد. هر کدام از ریشه های عصب کمری، درد، گرفتگی و دیگر عوارض همچو بی حسی، سوزن سوزن شدگی و یا ضعف را را به بخش های مختلف بدن از جمله ساق پا منتقل می کنند.
تغذیه مناسب برای دیسک کمر و گردن
داشتن رژیم غذایی مناسب برای حفظ سلامت فیزیکی و بدن شما اهمیت زیادی دارد. همچنین، غذاهایی وجود دارند که می توانند به سلامت ستون فقرات شما کمک کنند. یک برنامه غذایی سرشار از پروتئین های گیاهی، سبزیجات و ادویه جات می تواند از تورم در بدن شما جلوگیری کند یا آن را کاهش دهد، تورمی که می تواند به کاهش درد کمر کمک کند. حفظ وزن سالم و اجتناب از التهاب برای ستون فقرات مهم است، همانطور که غذا خوردن برای سلامت استخوان ها مهم است.
۱- سبزیجات سبز: کلم پیچ، اسفناج، کلم بروکلی
این دسته از سبزیجات ممکن است مورد علاقه همه نباشد. اما این سبزی ها خاصیت ضد التهابی و فواید مهم دیگری نیز دارند که برای کاهش علائم بیرون زدگی دیسک و درمان آن بسیار مفید می باشند.
۲- اسیدهای چرب امگا 3: سالمون، گردو، دانه کتان، دانه چیا
صرف امگا 3 اثرات مفیدی بر سلامت انسان دارد و از مهم ترین خواص امگا 3 می توان به کاهش تری گلیسیرید خون، تنظیم ضربان قلب، کاهش فشار خون، کاهش تجمع پلاکتی و جلوگیری از انعقاد خون، افزایش HDL یا کلسترول خوب، سلامت مغز و سیستم های عصبی به ویژه در افراد مبتلا به MS، کاهش دردهای ناشی از التهاب مفاصل و آرتروز اشاره کرد.از دیگر خواص امگا 3 این است که باعث افزایش ضریب هوشی نوزادان می شود. برخی علاقه دارند همه انواع امگا را مانند امگا 3-6-9 با هم استفاده کنند تا خواص بیشتری داشته باشد. این غذاها همچنین می توانند التهاب را کاهش دهند و برای سلامت استخوان و بافت مفید باشند. منبع غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ را می توانید در انواع ماهی ها، میگو و صدف خوراکی بیابید.
۳- کربوهیدرات های غلات کامل: نان سبوس دار، بلغور جو دوسر
حذف کامل کربوهیدرات ها بصورت کامل به آسانی امکان پذیر نیست چون کربوهیدرات ها منبع اصلی سوخت و ساز بدن هستند بدن برای تامین انرژی خود از کربوهیدرات ها استفاده می کند. به خصوص، اگر همیشه در حال فعالیت و حرکت هستید. در مورد انتخاب کربوهیدرات خود دقت کنید. هنگام خوردن ساندویچ نان گندم یا چاودار بخرید یا استفاده کنید. به جای برنج سفید یا زرد، برنج قهوه ای را انتخاب کنید. یک کاسه بلغور جو دوسر هر روز برای صبحانه یک جایگزین عالی برای غلات شیرین است و به کاهش کلسترول شما نیز کمک می کند.
۴- نوشیدن آب به مقدار کافی
دیسک های بین مهره ای ما در برابر از دست دادن آب بدن آسیب پذیر هستند و می توانند به راحتی دچار تجزیه و تحلیل می شوند. همانطور که دیسک های ستون فقرات شروع به کوچک شدن می کنند، شما بیشتر مستعد ابتلا به شرایط دردناک دیسک می شوید. این بیماری در حقیقت زمانی اتفاق می افتد که، مایع میانی بین دیسک، از بین رفته و در نتیجه باعث شکننده شدن آن می شود. بنابراین، به جای مصرف نوشابه بهتر است از یک لیوان آب خنک استفاده کنید.
۵- مصرف میوه جات
میوه ها بخاطر وجود منابع غنی از ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن بصورت ویژه ای باید مورد توجه قرار بگیرند. میوه ها فواید زیادی برای سلامتی دارند. به ویژه انواع مختلف توت ها، برای سلامت ستون فقرات شما بسیار عالی هستند. آنها مملو از آنتی اکسیدان ها و مواد مغذی هستند که به سلامت ستون فقرات شما کمک می کند. بنابراین انواع توت ها را به صبحانه، شام، ناهار اضافه کنید. حتی می توانید از آنها به عنوان دسر استفاده کنید.
۶- آووکادو
چه طرفدار آووکادو باشید چه نباشید، این میوه برای ستون فقرات شما عالی است. آووکادو،سرشار از چربی های سالم و فیبر و پتاسیم هستند که بدن شما به آن نیاز دارد. این ویژگی های آووکادو به سلامت شما کمک زیادی می کند.
۷- خوراکی ها و غذاهای مضر
مصرف بیش از حد مواد خوراکی شیرین التهاب و درد در فتق دیسک کمر را بدتر کند. بنابراین برای تسکین درد باید مصرف آن ها را کاهش دهید. بنابراین، از نوشابه، محصولات پخته شده، غلات شیرین و آب نبات دوری کنید. در عوض، شیرین کننده های طبیعی مانند عسل یا شربت افرا را انتخاب کنید.
پرهیزهای غذایی ویژه مبتلایان به دیسک کمر
غذاهای فرآوری شده مانند چیپس، سیب زمینی، غذاهای کنسروی و یخ زده برای همه ناسالم هستند، بویژه برای کسانی که دیسک کمر دارند. این غذاها حاوی سطوح بالایی از چربی های اشباع شده و چربی های ترانس هستند که باعث افزایش التهاب و ایجاد درد می شوند. فرآورده های لبنی مانند پنیر، کره و بستنی می توانند التهاب را در بدن افزایش دهند که منجر به درد و ناراحتی در افراد مبتلا به فتق دیسک کمر می شود. بنابراین، اگر در ناحیه عضلانی بدن خود، احساس درد دارید، زمان آن رسیده که مصرف لبنیات را کاهش دهید. جایگزین های غیر لبنی مانند شیر بادام یا سویا، و پنیر گیاهی را انتخاب کنید.
مصرف نمک را محدود کنید زیرا می تواند التهاب را تشدید کند و منجر به درد شود. بهتر است از غذاهای پر سدیم مانند چیپس، غذاهای کنسرو شده و منجمد خودداری کنید. درعوض، با استفاده از مواد تازه و حداقل نمک، برای خود غذا آماده کنید.
گوشت قرمز با اینکه منبع غنی از پروتئین می باشد، اما تحقیقات نشان داده است که شامل ماده ای به نام Neu5GC می باشد.این ماده در افزایش التهاب تاثیر گذار است و ممکن است درد دیسک را تشدید کند.
غذاهای حاوی مواد نگهدارنده و افزودنی ممکن است معایب و مضرات مختلفی داشته باشد. از جمله آن ها، واکنش التهابی نسبت به این مواد است. بنابراین، توجه به نکات درج شده روی برچسب این نوع غذا ها حائز اهمیت است. بهتر است از غذاهای آماده و حاوی مواد شیمیایی کمتر استفاده کرده و خودتان در منزل غذا تهیه کنید.
پرسش های متداول در مورد دیسک کمر و عوامل ایجاد آن
آیا هر کمردردی دیسک کمر است؟
خیر، کمردرد به دلایل بسیار زیادی ایجاد می‌شود. یکی از دلایل آن می‌تواند برآمدگی یا فتق دیسک باشد. گاهی انجام فعالیت‌های زیاد یا برخی حرکات باعث رگ به رگ‌شدن و آسیب به عضلات کمر می‌شود که معمولا با گذشت زمان به‌مرور بهبود پیدا می‌کنند.
از چه راهی بفهمیم دیسک کمر داریم؟
گاهی دیسک کمر هیچ‌گونه علائمی ندارد و تنها با تصویربرداری می‌توان آن را تشخیص داد. اما اگر در زمان حرکت‌های ناگهانی دردی در کمر احساس می‌کنید یا درد مداوم دارید که به سمت باسن و پاها منتقل می‌شود، احتمال دارد دچار فتق دیسک شده باشید.
وزن زیاد و چاقی باعث دیسک کمر می شود؟
چاقی می‌تواند برای دیسک کمر یک عامل خطر محسوب شود. معمولا افراد چاق با افزایش سن بیشتر دچار مشکلات کمر به‌خصوص دیسک می‌شوند و علت آن فشار زیاد به ستون فقرات است.
چرا در جوانی به دیسک کمر مبتلا می‌شویم؟
آسیب به مهرههای کمری، اصلی‌ترین علت دیسک کمر در جوانی است. مواردی که باعث آسیب رساندن به دیسک‌های بین مهرههای ستون فقرات در جوانی می‌شوند، عبارت‌اند از:
- زمین خوردن یا پرت شدن از بلندی
- سوانح رانندگی
- بلند کردن اشیا سنگین با تکنیک نادرست
- حرکات تکراری و فشار مداوم بر روی ناحیه کمر
- نشستن طولانی‌مدت و به شکل غلط
- آسیب‌های ورزشی در ورزشکاران به دلیل انجام تمرینات بدنی اشتباه
- ضربه ناگهانی به کمر