متاتارسال و درمان انحراف انگشتان پا

پا از استخوان‌های زیادی تشکیل شده که عموما به سه دسته استخوان تارس، متاتارسال و فالانکس ها تقسیم می‌شوند.  متاتارسال (Metatarsus) استخوان‌هایی بلند در کف پا هستند که به استخوان‌های انگشتان متصل می‌شوند. علاوه بر استخوان‌ها، در کف پا اعصاب بسیار کوچکی نیز وجود دارند که بین استخوان‌های متاتارسال قرارگرفته‌اند. هنگامی‌ که استخوان‌های متاتارسال به همدیگر فشار بیاورند اعصابی که بین آنها قرار دارند نیز تحت فشار قرار می‌گیرند و ملتهب می‌شوند و باعث ایجاد درد در قسمت سینه پا می‌شوند که در اصطلاح پزشکی به آن متاتارسالژی گفته می‌شود .

علت بروز درد زیر پنجه پا یا متاتارسالژی

درد زیر انگشتان پا از وارد شدن فشار بیش از حد بر روی یک نقطه در پا ایجاد میشود. این فشار غالبا از ضربات وارده به پاها در حین ورزش‌های پر تحرک ناشی میشود. این احتمال نیز وجود دارد که فرد ناهنجاری یا بد شکلی در استخوان‌ها یا عضلات خود داشته باشد که این ناهنجاری به نحوه توزیع فشار و وزن مناسب بروی پاهای او تاثیر داشته باشد که این عامل از موارد زیر ناشی میشود:

1. استفاده زیاد از پا: راه رفتن زیاد بر روی سطوح سفت و یا انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین باعث می‌‌شود که فشار بسیار زیادی به پنجه پا وارد شود. دویدن زیاد یا انجام ورزش‌هایی که پریدن‌های مکرر در آن وجود دارد باعث واردشدن فشار و درد در ناحیه متاتارسال می شود .
2. پوشیدن کفش نامناسب: استفاده از کفش‌های تنگ و پاشنه بلند فشار زیادی را بر روی پنجه وارد می‌کند پوشیدن کفش‌های غیر استاندارد در هنگام ورزش نیز می‌تواند به پا آسیب وارد کند. بانوان به دلیل استفاده از کفش‌های پاشنه بلند درد بیشتری را در ناحیه متاتارسال پای خود تجربه می‌کنند. استفاده از کفش طبی زنانه به دلیل قرارگیری پا در وضعیت استاندارد یکی از روش‌های کاهش درد در ناحیه متاتارسال پا است .
3. وزن زیاد: اضافه وزن می‌تواند فشار زیادی به پنجه و زیر آن وارد نماید .
4. افزایش سن: با بالا رفتن سن قسمتی از چربی زیر پا که از پنجه پا محافظت می‌کند از بین می‌رود و باعث بروز متاتارسالژی می‌شود .
5. کوتاهی استخوان متاتارس اول یا بلند بودن استخوان متاتارس دوم
6. بیرون زدگی یا برجستگی سر استخوان متاتارس
7. سفتی ماهیچه بازکننده انگشتان پا (عضلات)
8. ضعیف بودن ماهیچه جمع کننده انگشت پا (عضلات)
9. تغییر شکل انگشتان پا در اثر عارضه انگشت چکشی
10. هایپر موبیلیتی یا سندرم انعطاف زیاد استخوان انگشت اول
11. کوتاهی و سفتی تاندون آشیل
12. پرونیشن بیش از حد (چرخش یا متمایل شدن پا به سمت پهلو حین راه رفتن یا دویدن)
13. شکستگی استرسی استخوان متاتارس یا سایر استخوان‌های کف پا
14. پینه پا
15. پارگی رباط‌های پا

نوروم بین انگشتی

عارضه دیگری که علائمی شبیه به متاتارسالژی ایجاد میکند، نورومای مورتون (نوروم بین انگشتی) نام دارد. طی این عارضه معمولا در بین انگشتان سوم و چهارم، بافت اضافی در اطراف عصب تشکیل میشود که در پی آن، عصب تحریک شده و باعث ایجاد درد و التهاب میشود. نورومای مورتون علاوه بر درد در قسمت جلویی پا، باعث بی حس شدن انگشتان پا نیز میشود.

برخی از بیماری‌ها یا اختلالات آناتومیک نیز ممکن است فرد را دچار درد متاتارسال نماید. مانند:

• نوروم مورتون: این عارضه توموری خوش خیمی است که در مسیر یکی از اعصاب کف پا ایجاد می‌شود و موجب بروز درد، سوزش و گزگز در زیر پنجه پا می‌شود.
• قوس زیاد کف پا: عدم تعادل در قدرت عضلات کف پا باعث ایجاد قوسی بیش از حد نرمال در کف پا می‌شود و درد و ناراحتی را در زیر پنجه پا موجب می‌شود.
• انگشت چکشی: در این بیماری شکل انگشتان پا تغییر می‌کنند و بند اول انگشتان به سمت بالا منحرف می‌شود. این وضعیت فشار زیادی را به مفصل بین متاتارس و فالانکس وارد کرده و موجب بروز درد در زیر پنجه پا می‌شود
• هالوکس والگوس: هالوکس والگوس یا انحراف انگشت شست عارضه‌ای است که در آن مفصل بین متاتارس و فالانکس انگشت شست به سمت بیرون منحرف می‌شود. این انحراف، فشار زیادی به زیر پنجه پا وارد می‌کند که باعث درد و ناراحتی می‌شود.
• جراحی قبلی بر روی پا: انجام برخی جراحی‌ها روی پا مانند جراحی هالوکس والگوس می‌تواند درد زیر پنجه را ایجاد نماید.
• شکستگی متاتارس: گاهی ممکن است درد زیر پنجه ناشی از  شکستگی استخوان‌های متاتارسال بر اثر راه رفتن و دویدن زیاد ایجاد شود.
• آرتریت: التهاب مفاصل متاتارسوفالانژیال یا نقرس نیز از علل بروز درد زیر پنجه پا است.
• دیابت: نوروپاتی دیابتی می‌تواند موجب آسیب به اعصاب کف پا و بروز درد در زیر پنجه شود.
• شکل پنجه و انگشتان پا: در برخی افراد انگشت دوم پا بلندتر از انگشت شست است. این وضعیت، تعادل طبیعی جلوی پا را بر هم می‌زند و منجر به ایجاد عدم تعادل در مقدار وزن وارد شده بر استخوان متاتارس دوم می‌شود.
• خشکی و سفتی مچ پا: این وضعیت نیز می‌تواند فشار زیادی را به استخوان‌های متاتارسال وارد کند.

علائم متاتارسالژی چیست؟

مهمترین علائم متاتارسالژی، درد در زیر پنجه پا است که با ایستادن، راه رفتن و دویدن بیشتر می‌شود و برخی از افراد این درد را مشابه وجود سنگریزه در کفش خود تشریح می‌کنند. گاهی اوقات درد در زیر یکی از متاتارسال‌ها حس می‌شود اما گاهی ممکن است این درد در زیر تمام پنجه پا حس شود.
ممکن است بیمار احساس سوزش، درد تیر کشنده یا درد خفیف داشته باشد که با سوزن سوزن شدن پا یا بی حسی انگشت همراه شود. زیرا این اختلال بر روی اعصاب پا تاثیر می‌گذارد و ممکن است نقاط مختلفی از اطراف انگشتان پا یا زیر پنجه را درگیر نماید. در اغلب مواقع نشانه‌های این اختلال به آهستگی پیشرفت می‌کنند اما گاهی نیز به صورت ناگهانی به وجود می‌آیند خصوصا اگر با دویدن یا پریدن فشار زیادی به پنجه پا وارد شود.

روش‌های تشخیص متاتارسالژی چیست؟

بیماری‌های مختلفی در پا می‌تواند علائمی مشابه متاتارسالژی داشته باشد. در چنین شرایطی پزشک برای تشخیص علت درد زیر پنجه پا، پس از بررسی پا و نحوه راه رفتن بیمار ممکن است از روش‌های مختلفی همچون موارد زیر استفاده کند تا بهترین روش را برای درمان متاتارسالژی تجویز کند.

• آزمایش خون: جهت کنترل دیابت و بررسی اسید اوره
• سونوگرافی: برای شناسایی عارضه‌هایی همچون مورتون نروما و بورسیت
• تصویربرداری با اشعه X: شناسایی و بررسی هرگونه شکستگی استخوان
• اسکن ام آر آی (MRI): تشخیص علل درد ناحیه متاتارسال، کنار پا و شرایطی که باعث عدم تعادل بیومکانیکی می‌شود .

چگونه متاتارسالژی درمان می‌یابد؟

1. استراحت دادن به پا برای درمان متاتارسالژی

اگر به درد زیر پنجه پا مبتلا شدید اولین توصیه به شما استراحت دادن به پا است. فعالیت‌ها یا ورزش‌هایی که قبلا  با آنها مشغول بودید را برای مدتی کنار بگذارید و فشار بر روی پا را به حداقل برسانید. در هنگام ایستادن یا راه رفتن هرگاه احساس درد کردید بنشینید و پاها را روی سطحی  بلند مثل صندلی قرار دهید .

2. استفاده از دمپایی طبی در درمان متاتارسالژی

خانم‌ها ساعت‌های زیادی را برای انجام امور روزانه سرپا می‌ایستند. این امر باعث ایجاد درد در ناحیه متاتارسال یا درد پاشنه پا می‌شود بنابراین استفاده از دمپایی طبی زنانه انتخاب مناسبی برای کاهش درد است. علاوه بر این استفاده از دمپایی مخصوص خارپاشنه سبب کاهش فشار در پا و کنترل درد می‌شود .

3.  استفاده از کمپرس یخ جهت بهبود متاتارسالژی

با قرار دادن کمپرس سرد روی ناحیه دردناک می‌‌توانید درد و تورم را کاهش دهید. چند تکه یخ را درون یک کیسه مخصوص یا حوله قرار دهید و روزی چند بار و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه آن را روی پای خود بگذارید .

4.  استفاده از کفش مناسب عارضه متاتارسالژی

استفاده از کفش‌های طبی بهترین توصیه برای کسانی است که دچار درد زیر پنجه پا می‌شوند زیرا گاهی علت اصلی درد همین کفش‌های غیر استاندارد و نامناسب است. از کفش هایی استفاده کنید که کاملا اندازه‌پایتان باشد. پاشنه آن کوتاه بوده و در قسمت پنجه فضایی کافی برای انگشتان داشته باشد. کفش‌های ورزشی زنانه و کفش‌های ورزشی مردانه مهمترین ابزار برای ورزشکاران و خصوصا دونده‌ها است. کفش را مناسب با ورزشی که انجام می‌دهید انتخاب کنید و کفش‌های فرسوده را برای حفاظت از پاها عوض کنید. همانطور که در ابتدا گفتیم هالوکس والگوس یکی از علت های درد در ناحیه متاتارسال است پس بهتر است اگر به بیماری انحراف انگشت شست مبتلا هستید با استفاده از کفش مخصوص هالوکس والگوس درد ناحیه متاتارسال را کاهش دهید.

5. استفاده از مسکن‌ها یا تزریق داروهای استروئیدی برای درمان متاتارسالژی

استفاده محدود از داروهای مسکن می‌‌تواند به طور موقت درد پای شما را کم کند. تزریق استروئید نیز سطح درد و تورم و التهاب بدن راکاهش می‌دهد .

6. بستن پا با استفاده از بانداژهای فشاری

می‌توانید برای کنترل درد و تورم با یک باند فشاری پای خود را ببندید. بهتر است برای تاثیر بیشتر این روش پای خود را از قسمت پنجه تا مچ ببندید .

7. استفاده از کفی داخل کفش

قرار دادن کفی طبی مناسب در داخل کفش می‌تواند فشاری که به استخوان‌های متاتارسال وارد می‌شود را کم کند و وزن بدن را به طور متعادل در تمام قسمت‌های پا پخش کند و از فشار آمدن روی یک نقطه و ایجاد درد جلوگیری می‌کند .

8. فیزیوتراپی در جهت بهبود متاتارسالژی

فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی است که  با تمرین‌ها و ابزارهای مخصوص می‌تواند سفتی و خشکی مچ پا را کم کند و با کمک به کشش تاندون آشیل درد ناشی از آسیب به متاتارسال را کم کند .

9. ماساژ پا در عارضه متاتارسالژی

ماساژ دادن پا روش خوبی برای نرم کردن پا، شل کردن عضلات و کاهش فشار و تسکین درد قسمت زیر پا است. در انتهای روز که به رختخواب می‌روید و صبح پیش از بلند شدن از رختخواب، چند دقیقه پاهایتان را ماساژ دهید. با استفاده از روغن ماساژ یا لوسیون به هنگام ماساژ پوست می‌توانید به رطوبت رسانی پوست خشک و پاشنه ترک خورده و پینه بسته کمک کنید .

10. طب سوزنی

در این روش پزشک سوزن‌های نازکی را وارد نقاط خاصی از بدن می‌کند و از این طریق هم درد را کاهش می‌دهد و هم فرآیند بهبودی را تسریع می‌کند .

11. تحریک الکتریکی عصب جهت کاهش درد متاتارسالژی

در تحریک الکتریکی عصبی، دستگاهی را روی ناحیه دردناک قرار می‌دهند و از طریق جریان الکتریکی که به آن قسمت ارسال می‌نماید از شدت درد  و آسیب می‌کاهند .

12. اولتراسوند جهت بهبود فرآیند متاتارسالژی

در این روش از امواج صوتی که فرکانس بالایی دارند استفاده می‌شود و با تحریک جریان خون در ناحیه دردناک به درمان بافت‌های عمیق آسیب دیده کمک می‌کنند و روند بهبودی را تسریع می‌بخشند .

13. عمل جراحی عارضه متاتارسالژی

در اغلب موارد انجام اقدامات اولیه باعث تسکین درد و بهبود بیماری می‌شود اما در برخی موارد نادر که روش‌های قبلی نتوانند درد را کاهش دهند و درد، ناشی از اختلال یا بیماری دیگری نباشد، انجام عمل جراحی ضرورت می‌‌یابد و پزشک متخصص بر اساس علل و نشانه‌های بیماری به این نتیجه می‌‌رسد که کدام نوع جراحی از قبیل جراحی انحراف انگشت شست، جابجا کردن استخوان، یا جابجا کردن انگشت چکشی مورد نیاز است .

14. استفاده از پد طبی متاتارسال

پدهای متاتارسال، بهترین روش برای درمان متاتارسالژی به شمار می‌روند. این پدها در داخل کفش‌ و دقیقا زیر استخوان متاتارس قرارمی‌گیرند و از فشار آمدن بیش از اندازه بر این ناحیه جلوگیری می‌کنند و می‌توانند درد زیر پنجه پا را در هنگاه راه رفتن و فعالیت کم کنند. پد متاتارسال بالشتکی است که در زیر ناحیه پنجه پا قرار می گیرد. این پدها از جنس سیلیکون، فوم یا پارچه نرم ساخته شده اند و برای کاهش درد و فشار ناشی از شرایطی مانند متاتارسالژی (التهاب استخوان های متاتارس) ، میخچه و پینه پا استفاده می شوند. پدهای متاتارسال با توزیع مجدد فشار از روی ناحیه پنجه پا کار می کنند. آنها همچنین می توانند اصطکاک بین استخوان های متاتارس را کاهش دهند که می تواند به کاهش درد و ناراحتی کمک کند.

ویژگی‌های پد متاتارسال پین مد

طراحی ارگونومیک: پد متاتارسال به گونه‌ای طراحی شده که به خوبی در ناحیه پیش‌پا قرار گرفته و به کاهش فشار و درد کمک می‌کند.
مواد با کیفیت بالا: استفاده از مواد نرم و مقاوم، راحتی و دوام این محصول را تضمین می‌کند.
قابلیت شستشو و استفاده مجدد: این پدها به راحتی قابل شستشو هستند و می‌توانند بارها مورد استفاده قرار گیرند.
جلوگیری از آسیب و درد: با کاهش فشار و اصطکاک در ناحیه متاتارسال، این پدها به جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند پینه و زخم کمک می‌کنند.
مناسب برای انواع کفش‌ها: طراحی انعطاف‌پذیر این پدها باعث می‌شود که برای انواع کفش‌ها مناسب باشند و به راحتی در آنها قرار گیرند.

مزایای استفاده از پد متاتارسال

• کاهش درد و فشار: این پد با توزیع مناسب فشار و کاهش اصطکاک، به کاهش درد و فشار در ناحیه پیش‌پا کمک می‌کند.
• افزایش راحتی: استفاده از پد متاتارسال باعث افزایش راحتی پاها در طول روز و هنگام انجام فعالیت‌های مختلف می‌شود.
• پیشگیری از مشکلات پا: این پدها با کاهش فشار و اصطکاک، از بروز مشکلاتی مانند پینه، زخم و درد در ناحیه متاتارسال جلوگیری می‌کنند.
• طول عمر بیشتر کفش‌ها: با کاهش فشار و اصطکاک، عمر مفید کفش‌های شما نیز افزایش می‌یابد.

نحوه پیشگیری از آسیب مجدد متاتارسال

با رعایت نکات زیر میتوانید از بروز آسیب‌های مجدد که منجر به ابتلای به متاتارسالژی میشوند جلوگیری کنید:

• از کفش‌های مناسب مخصوصا برای ورزش و دویدن استفاده کنید.
• کفش پاشنه بلند نپوشید.
• از کفی طبی، پد متاتارس یا سایر ارتزهای تجویزی پزشک استفاده کنید.
• از ایجاد میخچه و پینه پا جلوگیری کنید. پاهای خود را مرتبا بشویید و ناحیه را با ملایمت سنگ پا بکشید.
• وزن مناسب را حفظ کنید.
• میزان و شدت تمرینات ورزشی خود را بصورت تدریجی و پلکانی افزایش دهید.
• همیشه قبل از شروع ورزش، بدن خود را گرم کرده و حرکات کششی انجام دهید.

چگونه با تغییر سبک زندگی از بروز متاتارسالژی پیشگیری کنیم ؟

1. رژیم غذایی متعادلی را برای حفظ سلامت بدن داشته باشید. انواع میوه، غلات، حبوبات و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید. اما بیشتر بر روی یک رژیم غذایی ضد التهابی تمرکز کنید. مواد غذایی ضد التهابی شامل سبزیجات برگ سبز، سبزیجات تازه، انواع میوه، غلات، ماهی، چای گیاهی و روغن زیتون است .
2. به طور مرتب ورزش کنید اما از ورزش‌هایی را انتخاب کنید که فشار کمی به بدن شما وارد می‌‌کند تمرینات ورزشی سبک مانند پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری، می‌‌توانند هم به حفظ سلامت و بهبود دامنه حرکات پای شما کمک کنند و هم به کشش عضلات شما و جلوگیری از خشک شدن و سفت شدن آنها کمک کنند .
3. پا قلب دوم شماست پس دارای اهمیت بالایی در بدن شماست . برای مراقبت از پا کفش طبی بپوشید. در هنگام ورزش نیز از کفش ورزشی مناسبی که کفی و زیره استانداردی دارند استفاده کنید و از کفی‌های طبی و محافظ پا استفاده کنید. به علاوه تا حد امکان از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید .
4. چاقی و اضافه وزن فشار زیادی را به پا وارد می‌‌کند و می‌‌تواند عوارض زیادی برای پا داشته باشد. پس اگر اضافه وزن دارید بهتر است وزن خود را کاهش دهید و به حفظ سلامتی بدن خود کمک نمایید.

سوالات متداول پیرامون درمان متاتارسالژی

عدم درمان متاتارسالژی چه عوارضی در پی دارد؟

عدم درمان متاتارسالژی میتواند منجر به ابتلا به سایر مشکلات شود. در صورت عدم درمان شما احتمالا برای گریز از درد مجبور خواهید بود که نحوه راه رفتن خود را تغییر دهید که این امر موجب میشود تا نواحی دیگری در پای شما یا قسمت پایین تنه دچار درد شوند. این امر حتی میتواند باعث ابتلا به عارضه انگشت چکشی شود.

آیا ماساژ دادن کف پا برای تسکین درد کف پا موثر است؟

بله. ماساژ ملایم کف پا موجب خونرسانی به این نواحی میشود. طبق اعلام انجمن ماساژ درمانی آمریکا، موثرترین تکنیک برای ماساژ کف پا استفاده از انگشت شست است.

آیا متاتارسالژی همان فاسیا پلانتار (التهاب فاسیای کف پا) است؟

التهاب فاسیای کف پا منجر به ایجاد درد در زیر پاشنه می‌شود اما متاتارسالژی موجب بروز دردی در سطح جلویی کف پا میشود که این درد به انگشتان پا ساطع میشود.

برطرف شدن متاتارسالژی چه مدت طول می کشد؟

درمان متاتارسالژی و بهبود درد زیر انگشتان پا معمولا ۶ الی ۸ هفته زمان میبرد و هرگونه فعالیت اضافی در این مدت که موجب فشار بر استخوان و مفاصل پای شما شود، موجب طولانی‌تر شدن این مدت زمان خواهد شد.
آیا انجام دادن حرکات کششی به تسکین درد کف پا کمکی می‌کند؟
برنامه حرکات کششی به کاهش درد و در عین حال تقویت عضلات مهم بدن شما کمک میکند که این امر در جلوگیری از ابتلای به متاتارسالژی موثر است.

آیا میتوان با وجود ابتلا به متاتارسالژی باز هم ورزش کرد؟

تا زمانی که در حال درمان متاتارسالژی هستید، باید برنامه ورزشی و یا دویدن خود را متناسب با برنامه درمانی خود تنظیم و اصلاح کنید. بهترین حرکات ورزشی در طول درمان، ورزش کراس ترینینگ میباشد. اگر با پیشرفت در برنامه ورزشی خود تسکین چندانی نمیبینید، باید با پزشک خود مشورت کنید